“มีนาคม” เดือนแห่งการรณรงค์ต้านภัยมะเร็งลำไส้ใหญ่

มะเร็งลำไส้ใหญ่เริ่มจากการเกิดติ่งเนื้อในลำไส้และพัฒนาจนเป็นมะเร็ง โดยใช้ระยะเวลาประมาณ 10-15 ปี มะเร็งลำไส้ใหญ่มักจะไม่มีอาการในระยะเริ่มแรก จะมีอาการเมื่อโรคลุกลามมากขึ้นจนถึงระยะสุดท้าย ส่งผลให้การรักษาไม่ได้ผลดีเท่าที่ควรมะเร็งลำไส้ใหญ่ ไม่มีอาการและอาการแสดงเฉพาะ แต่จะเป็นอาการเช่นเดียวกับอาการของโรคลำไส้ทั่ว ๆ ไป เช่น
การถ่ายอุจจาระผิดปกติ ท้องผูกสลับท้องเสียอย่างไม่เคยเป็นมาก่อน ถ่ายอุจจาระบ่อยครั้ง ถ่ายไม่สุด อุจจาระลำเล็กลง

• อุจจาระเป็นมูกเลือด เป็นเลือดสด หรือสีดำคล้ายสีถ่าน
• ปวดเบ่งเวลาถ่ายอุจจาระ
• ปวดท้องอย่างรุนแรง แน่นท้อง ท้องอืด จุกเสียด
• อาจมีคลื่นไส้ อาเจียน อ่อนเพลีย หรือซีดโดยไม่รู้สาเหตุ
• อาจคลำเจอก้อนในท้อง

ดังนั้น ถ้ามีอาการเหล่านี้ควรรีบปรึกษาแพทย์ อย่าปล่อยไว้นาน

• จากการซักถามประวัติอาการและการตรวจร่างกายอย่างละเอียด ประกอบอาการและอาการแสดงของผู้ป่วย รวมทั้งการตรวจทางทวารหนัก
• การตรวจอุจจาระทางห้องปฏิบัติการ
• การถ่ายภาพเอกซเรย์ด้วยการสวนแป้งทางทวารหนัก
• การส่องกล้องทางทวารหนักและการตัดชิ้นเนื้อไปตรวจทางด้านพยาธิวิทยา เพื่อหาโรคมะเร็ง

แพทย์อาจมีการตรวจเพิ่มเติม ตามข้อบ่งชี้ทางการแพทย์ เช่น

• การตรวจช่องท้องด้วยเครื่องเอกซเรย์คอมพิวเตอร์ (CT-Scan)
• การตรวจภาพเอกซเรย์ปอด
• การตรวจเลือดทางห้องปฏิบัติการ เพื่อดูการทำงานของตับ ไต หรือ โรคเบาหวาน เป็นต้น
• การตรวจ CT-Scan ของกระดูก ถ้าผู้ป่วยมีอาการปวดหลังมาก เพื่อตรวจว่ามะเร็งมีการแพร่กระจายไปกระดูกหรือไม่
• การตรวจอัลตร้าซาวด์ตับ กรณีสงสัยว่ามีมะเร็งกระจายไปที่ตับ

โดยทั่วไปผู้ป่วยโรคมะเร็งลำไส้ใหญ่ประมาณร้อยละ 25 อาจได้รับการวินิจฉัยเบื้องตันผิดพลาดเป็นโรคของถุงน้ำดีและแผลในกระเพาะ หรือโรคของลำไส้ใหญ่ชนิดอื่น ๆ อาการปวดท้องด้านล่างข้างขวาอาจคล้ายอาการของโรคไส้ติ่งอักเสบ ผู้ป่วยที่มีปัญหาโลหิตจางร่วมกับน้ำหนักลด ต้องนึกถึงโรคมะเร็งลำไส้ใหญ่ด้วย สำหรับผู้ที่มีอายุเกิน 40 ปีที่มีอาการเลือดออกทางทวารหนัก ควรได้รับการตรวจอย่างละเอียดทุกราย

การตรวจคัดกรองเพื่อค้นหามะเร็งลำไส้ใหญ่
มะเร็งลำไส้ใหญ่เป็นมะเร็งที่สามารถตรวจคัดกรองเพื่อค้นหามะเร็งในระยะเริ่มแรกได้ ส่งผลให้การรักษาได้ผลดีและมีโอกาสหายจากโรคสูง ผู้ที่มีอายุ 50 ปีขึ้นไป ควรรับการตรวจคัดกรองโรคมะเร็งลำไส้ใหญ่โดยการตรวจหาเลือดแฝงในอุจจาระปีละครั้ง หากผิดปกติควรได้รับการส่องกล้องตรวจลำไส้ใหญ่ กรณีพบติ่งเนื้อหรือความผิดปกติในลำไส้ใหญ่แพทย์จะทำการตัดชิ้นเนื้อบริเวณดังกล่าวเพื่อวินิจฉัยต่อไป

• ระยะที่ 1 - โรคมะเร็งยังอยู่ในเยื่อบุลำไส้
• ระยะที่ 2 - มะเร็งทะลุเข้าไปในชั้นกล้ามเนื้อของลำไส้ และ / หรือทะลุถึงเยื่อหุ้มลำไส้ ลุกลามเข้าไปเนื้อเยื่อหรืออวัยวะข้างเคียง
• ระยะที่ 3 - มะเร็งลุกลามไปต่อมน้ำเหลืองข้างเคียง
• ระยะที่ 4 - มะเร็งลุกลามไปต่อมน้ำเหลืองที่อยู่ไกลออกไป หรือลุกลามตามกระแสโลหิตไปยังอวัยวะที่อยู่ไกลออกไป เช่น ตับ ปอด หรือกระดูก เป็นต้น

ความรุนแรงของมะเร็งลำไส้ใหญ่ ขึ้นอยู่กับหลาย ๆ ปัจจัยที่สำคัญได้แก่

• ระยะของโรค ระยะยิ่งสูงความรุนแรงของโรคก็มากขึ้น
• สภาพร่างกาย และโรคร่วมอื่น ๆ ที่มีผลต่อสุขภาพของผู้ป่วย เช่น เบาหวาน โรคไต เป็นต้น
• อายุ ผู้ป่วยอายุน้อย มักมาพบแพทย์เมื่อโรคลุกลามไปมากแล้ว เพราะไม่ค่อยได้นึกถึงโรคมะเร็ง 
• ผู้ป่วยสูงอายุ มักมีสภาพร่างกายที่ไม่แข็งแรง ทำให้เป็นอุปสรรคต่อการรักษา
• ขนาดของก้อนมะเร็ง ยิ่งมีขนาดก้อนโตมากความรุนแรงของโรคจะมากกว่าผู้ป่วยซึ่งขนาดก้อนมะเร็งเล็กกว่า
• การที่มีมะเร็งลุกลามเข้าไปอวัยวะข้างเคียง ความรุนแรงของโรคก็จะมากกว่าการไม่มีการลุกลามของโรค

การรักษามะเร็งลำไส้ใหญ่ จะได้ผลดีมากน้อยเพียงใดขึ้นกับระยะของโรคขณะเริ่มต้นรักษา
การรักษามะเร็งลำไส้ใหญ่มี 3 วิธีหลักที่สำคัญ ได้แก่ การผ่าตัด รังสีรักษา และเคมีบำบัด

• การผ่าตัด

การรักษาหลักของมะเร็งลำไส้ใหญ่ คือ การผ่าตัดเอาลำไส้ส่วนที่เป็นมะเร็งและต่อมน้ำเหลืองออกไป กรณีที่มะเร็งลุกลามไปมากแล้ว หรือเป็นมะเร็งของลำไส้ใหญ่ส่วนปลายที่อยู่ติดกับทวารหนัก การผ่าตัดอาจมีความจำเป็นต้องทำทวารเทียม โดยนำเอาปลายลำไส้ส่วนที่เหลืออยู่เปิดออกทางหน้าท้องเป็นทางให้อุจจาระออก
ปัจจุบันมีการใช้เครื่องมือชนิดลวดเย็บมาช่วยต่อลำไส้ ทำให้สามารถผ่าตัดมะเร็งที่อยู่ต่ำ ๆ เหนือรูทวารหนักเพียง 4-5 เซนติเมตร โดยไม่ต้องทำทวารเทียม

• รังสีรักษา

เป็นการรักษาร่วมกับการผ่าตัด อาจฉายรังสีก่อนหรือหลังการผ่าตัด โดยแพทย์จะประเมินจากลักษณะการลุกลามของก้อนมะเร็งและโอกาสการแพร่กระจายไปต่อมน้ำเหลือง
โดยทั่วไปการฉายรังสีรักษามักใช้ระยะเวลาประมาณ 5-6 สัปดาห์ โดยฉายวันละ 1 ครั้ง ฉายติดต่อกัน 5 วันใน 1 สัปดาห์

• เคมีบำบัด 

คือ การให้ยาสารเคมี ยาเคมีบำบัดอาจให้ก่อนการผ่าตัด และ / หรือหลังผ่าตัด ร่วมกับรังสีรักษาหรือไม่ก็ได้ การใช้ยาเคมีบำบัดไม่จำเป็นต้องให้ในผู้ป่วยทุกราย โดยแพทย์จะพิจารณาเป็นราย ๆ ไป
ปัจจุบันพบว่าการใช้ยาเคมีบำบัดจะได้ผลดีหรือไม่ขึ้นอยู่กับพันธุกรรมของผู้ป่วย โดยสามารถตรวจได้ล่วงหน้าว่าผู้ป่วยรายนั้นจะได้ผลตอบสนองต่อยาเคมีบำบัดหรือไม่

ปัจจุบันมีแนวทางการรักษามะเร็งใหม่ล่าสุด เรียกว่า Targeted Therapy เป็นการรักษาตามเป้าหมายอย่างเฉพาะเจาะจง โดยตัวยาออกฤทธิ์ต้านตัวรับสัญญาณเซลล์มะเร็ง EGFR โดยเฉพาะ จะมีผลให้ลดการขยายตัวของเซลล์มะเร็ง

การติดตามผลการรักษาก็ถือว่ามีความสำคัญเป็นอย่างมาก โดยภายหลังจากรักษาครบตามกระบวนการแล้ว แพทย์จะนัดตรวจผู้ป่วยสม่ำเสมอ โดยในปีแรกอาจนัดตรวจทุก 1-2 เดือน ภายหลังรักษาครบ 2-3 ปีไปแล้ว อาจนัดตรวจทุก 2-3 เดือน ภายหลัง 3-5 ปี อาจนัดตรวจทุก 3-6 เดือน และถ้าเกิน 5 ปีไปแล้ว อาจนัดตรวจทุก 6-12 เดือน ในการนัดทุกครั้งแพทย์จะซักประวัติและตรวจร่างกาย ส่วนการตรวจเพิ่มเติมอื่น ๆ เช่น การตรวจเลือด หรือเอกซเรย์ จะทำตามข้อบ่งชี้ทางการแพทย์เป็นราย ๆ ไป ผู้ป่วยควรมาตรวจตามนัดอย่างสม่ำเสมอและควรนำญาติหรือผู้ดูแลมาด้วย เพื่อจะได้ร่วมปรึกษาวางแผนการดูแลผู้ป่วยได้อย่างเหมาะสม

ที่มา : คณะแพทย์ศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี ,สำนักการแพทย์ กรุงเทพมหานคร ,สถาบันมะเร็งแห่งชาติ กรมการแพทย์